Ναι ή Όχι; Θέτοντας Όρια στη Συμπεριφορά των Παιδιών

Συχνά ακούμε γονείς να συζητούν για προβλήματα στη συμπεριφορά των παιδιών τους, εκφράζοντας την ανησυχία για το δικό τους ρόλο  στην αποδοχή και  τήρηση των κανόνων από τα ανήλικα μέλη της οικογένειας.  

Τα παιδιά έχουν ανάγκη από όρια. Η οριοθέτηση της συμπεριφοράς είναι αυτό που βοηθά το παιδί να κατανοήσει τους κανόνες και τις προσδοκίες των γονέων του. Eπίσης, τα όρια που τίθενται στη συμπεριφορά καθορίζουν την ισορροπία της δύναμης και της εξουσίας στις οικογενειακές σχέσεις και συνιστούν ένα ουσιώδες στοιχείο στην ανατροφή των παιδιών. Δίχως όρια το παιδί δεν έχει καμία πυξίδα στην καθημερινότητά του και χάνεται στο χάος της επιθυμίας του.

Πολλές μελέτες αναφέρουν ότι όταν οι γονείς θέτουν σταθερά όρια, τα παιδιά μεγαλώνουν έχοντας μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση, σε αντίθεση με τα παιδιά στα οποία επιτρέπεται να συμπεριφέρονται όπως τους αρέσει. Τα παιδιά με καλή προσαρμογή έχουν τρυφερούς, περιποιητικούς και υποστηρικτικούς γονείς, οι οποίοι ασκούν έλεγχο με λογικό τρόπο και έχουν υψηλές προσδοκίες. Ο σταθερός έλεγχος που δεν περιορίζει τις ευκαιρίες για πειραματισμό και επιτρέπει την αυθόρμητη έκφραση σχετίζεται με την ανεξαρτησία του παιδιού.

Αρκεί να σκεφτούμε ότι κάθε παιδί από τη φύση του έχει μία διαρκή αναζήτηση να ικανοποιήσει την επιθυμία του. Τα θέλει όλα, νομίζει ότι τα δικαιούται όλα. Σε αυτό το σημείο είναι καταλυτική η παρέμβαση του γονέα, ο οποίος καλείται να βοηθήσει το παιδί να γνωρίσει επακριβώς τα όρια των δυνατοτήτων του. Για παράδειγμα, ένα παιδί που κάνει «ζημιές» στο σπίτι δοκιμάζει τα όρια και τις αντοχές των γονέων του σε σχέση με τη δική του συμπεριφορά. Αν οι γονείς δεν αντιδράσουν (και δεν οριοθετήσουν) αποφασιστικά σε αυτή τη συμπεριφορά τότε το παιδί θα «μεταφράσει» τη ζημιά ως κάτι αποδεκτό και θα συνεχίσει να το κάνει. Αντίθετα αν τεθούν όρια από τους γονείς σε ανάλογες συμπεριφορές, θα μπορέσει να ερμηνεύσει το ίδιο τις συνέπειες των πράξεών του και θα μάθει τι είναι αποδεκτό και τι όχι.

Για την επιβολή των ορίων, είναι σημαντικό να γίνει κατανοητή από το παιδί η σκοπιμότητα οποιασδήποτε απαγόρευσης ώστε να αποκτήσει ξεκάθαρη εικόνα για κάθε περίσταση. Τα παιδιά έχουν ανάγκη να γνωρίζουν τι επιτρέπεται και τι όχι σε κάθε περίσταση καθώς και ότι η απαγόρευση υπέρβασης των ορίων δεν αφήνει περιθώρια αμφισβήτησης. Ακόμη, η κριτική της πράξης δεν πρέπει να συγχέεται με την κριτική του ατόμου. Τα παιδιά χρειάζονται την αποδοχή από τους γονείς και την έμπρακτη απόδειξη της αγάπης τους χωρίς προϋποθέσεις.  

Κάποιες κατευθυντήριες γραμμές για τους γονείς που δυσκολεύονται στην επιβολή των ορίων θα μπορούσαν να είναι οι εξής:

•   Η πειθαρχία θα πρέπει να προσαρμόζεται στο στάδιο ανάπτυξης του παιδιού και στην προσωπικότητά του. Δεν λειτουργούν όλα τα μέσα με τον ίδιο τρόπο σε όλα τα παιδιά. Μία καλή ιδέα είναι να ζητήσουν οι γονείς τη γνώμη του παιδιού για το τι θα μπορούσε να βοηθήσει την επόμενη φορά.

•  Είναι απαραίτητη η ενιαία στάση των γονέων και η κοινή αντιμετώπιση της καθημερινής συμπεριφοράς του παιδιού. Σε καμία περίπτωση η στάση του ενός γονέα να μην αναιρεί την στάση του άλλου μεταφέροντας διφορούμενα μηνύματα στο παιδί.

•    Η επιβράβευση-επιδοκιμασία των επιθυμητών συμπεριφορών από το γονέα βοηθά το παιδί στην ενίσχυση της θετικής του αυτοαντίληψης. Επίσης, σε ζητήματα ήσσονος σημασίας προτείνεται η δυνατότητα παροχής εναλλακτικών προτάσεων για τις απαγορεύσεις και η ενθάρρυνση κάποιων άλλων τομέων δράσης του παιδιού.  

•    Η σωματική τιμωρία έχει πολύ χειροπιαστά μειονεκτήματα και σε κάθε περίπτωση καλό είναι να αποφεύγεται.

•  Η αγάπη και η αποδοχή του γονέα για το παιδί είναι αδιαμφισβήτητες και δεν συνδέονται με την αποφασιστικότητά του στην επιβολή των ορίων. Η σταθερή πειθαρχία που αφορά σημαντικά ζητήματα δεν αποτελεί απειλή για την προσωπικότητα του παιδιού αλλά είναι μέρος της πορείας του προς την αυτογνωσία.