Τι με «τρώει» και πάλι τρώω;

Η τροφή δεν είναι ένα απλό καύσιμο που καταναλώνουμε για να πάρουμε ενέργεια, αλλά κάτι λίγο πιο περίπλοκο από αυτό. Η σχέση της διατροφής με τα συναισθήματα είναι πολύ στενή και αξίζει να τη μελετήσουμε προσεκτικά. Ένας από τους κυριότερους λόγους που οι άνθρωποι έχουν προβλήματα με το βάρος τους είναι ότι δεν τρώνε με γνώμονα τις πραγματικές ανάγκες του σώματός τους. Αυτό είναι πολύ συνηθισμένο και έχει διάφορες επιπτώσεις, αφού μας οδηγεί σε διατροφικά σφάλματα:

• Ποσοτικά: τρώμε περισσότερο από όσο χρειαζόμαστε και ακόμα τρώμε χωρίς πραγματικά να πεινάμε
• Ποιοτικά: κάνουμε λανθασμένες διατροφικές επιλογές
• Στον τρόπο που τρώμε: τρώμε υπερβολικά γρήγορα, βιαστικά, αρπακτικά, μηχανικά, χωρίς πραγματική απόλαυση.

Η πείνα δεν είναι ευχάριστο συναίσθημα: συνοδεύεται από αμηχανία, από εκνευρισμό, από κούραση. Δεν είναι όμως οι σκέψεις μας γι’αυτήν πάντα τόσο εμφανείς και συνειδητές. Δηλαδή δεν τις κάνουμε πάντα εν γνώσει μας. Λόγω των μαθημάτων που έχουμε πάρει σχετικά με τη διατροφή από πολύ νωρίς στη ζωή μας, ενδέχεται να έχουμε κάποιες σκέψεις σχετικά με την πείνα και το φαγητό, που να μην καταλαβαίνουμε καν ότι καθορίζουν τη διατροφή μας.

Αν και το ανθρώπινο μυαλό έχει μηχανισμούς που ειδοποιούν τον άνθρωπο για το πότε πεινάει και πότε χόρτασε, μερικές φορές δεν λειτουργούν τα πράγματα τόσο απλά. Έτσι, μερικές φορές μπορεί να καταφύγουμε στο φαγητό χωρίς να πεινάμε πραγματικά. Νομίζουμε δηλαδή ότι πεινάμε, ενώ στη πραγματικότητα δεν νιώθουμε ακριβώς πείνα, αλλά μία απροσδιόριστη ανησυχία, που την ερμηνεύουμε λανθασμένα σαν πείνα. Οι λόγοι που μας οδηγούν να φάμε, ενώ πραγματικά δεν πεινάμε, είναι πολλοί. Έτσι, πεινάμε για κάτι, όμως αναζητούμε κάτι άλλο, αλλά δεν μπορούμε να το προσδιορίσουμε. Έτσι, επειδή είναι δύσκολο να βρούμε τι μας φταίει  ή επειδή αυτό που μας φταίει τελικά είναι πολύ επώδυνο για να το διαχειριστούμε, «βαφτίζουμε» βιαστικά το κενό αυτό πείνα και σπεύδουμε να το γεμίσουμε τρώγοντας.

Πώς μπορούμε λοιπόν να καταλάβουμε αν πεινάμε πραγματικά ή αν νιώθουμε μίαν άλλη, συναισθηματική «πείνα»; Οι διαφορές ανάμεσα στα δύο είδη πείνας είναι πιο ξεκάθαρες από ό,τι φοβόσασταν! Ας τις δούμε λοιπόν:

Πραγματική Πείνα	Συναισθηματική Πείνα
Έρχεται σταδιακά	Έρχεται ξαφνικά
Έρχεται αφού περάσουν κάποιες ώρες από το τελευταίο γεύμα	Έρχεται ανεξάρτητα από το πότε φάγαμε τελευταία φορά
Αφορά όλα τα φαγητά	Είναι πολύ επιλεκτική
Οδηγεί σε συναισθήματα ικανοποίησης	Οδηγεί σε συναισθήματα ενοχών
Σωματικά οδηγεί σε αίσθηση πληρότητας	Σωματικά προκαλεί δυσφορία
Σταματάει όταν χορτάσουμε	Δεν έχει σχέση με το αν νιώθουμε χορτάτοι

Αφού είναι τόσο ξεκάθαρες οι διαφορές ανάμεσα στα δύο είδη πείνας, γιατί είναι τόσο δύσκολο να τις διακρίνουμε εκείνη την κρίσιμη στιγμή; Τη στιγμή που «χτυπάει» η άλλη πείνα, το μυαλό είναι αρκετά αναστατωμένο, μπορεί να το νιώθουμε ακόμα και θολωμένο. Η ζωή είναι γεμάτη από γεγονότα, καταστάσεις και προβλήματα που μας αποσυντονίζουν και δεν μας βοηθούν να διατηρήσουμε την κρίσιμη στιγμή αυτή τη διαύγεια και τη συγκέντρωση που απαιτείται, ώστε να ξεχωρίσουμε τα δύο είδη πείνας και να σταματήσουμε έγκαιρα. Θέλει  αρκετή εξάσκηση και επιμονή για να επιτευχθεί αυτό το «ξεθόλωμα» του νου και να παρακάμψουμε το ξέσπασμα στο φαγητό προχωρώντας με άλλο τρόπο στην κάλυψη των συναισθηματικών αναγκών που κρύβονται πίσω από αυτή την άλλη πείνα.

Πολλοί άνθρωποι δυσκολεύονται να αναγνωρίζουν και να εκφράσουν τα συναισθήματά τους. Μάλιστα έρευνες έχουν βρει ότι τα άτομα που έχουν προβλήματα με τη διατροφή τους έχουν μεταξύ τους ένα κοινό γνώρισμα: δυσκολεύονται να εντοπίσουν τα συναισθήματά τους και να εκφραστούν γι’αυτά.  Πολλοί για παράδειγμα, χρησιμοποιούν το φαγητό σαν ένα πώμα που κρατάει μέσα τους δύσκολα συναισθήματα (θυμό, άγχος, φόβο κλπ).

Είναι σημαντικό να μάθουμε να αποκωδικοποιούμε τα συναισθήματά μας, να τα αναγνωρίζουμε και να τα εκφράζουμε. Να βρίσκουμε τι είναι τελικά αυτό που μας προκαλεί αναστάτωση, καθώς και να μπορούμε να περιγράψουμε τα συναισθήματά μας για ό,τι μας συμβαίνει. Μπορούμε λοιπόν να τα εκφράσουμε με διάφορους τρόπους: γράφοντας ημερολόγιο, παίζοντας μουσική, μιλώντας σε ένα φίλο μας ή και σε ένα ειδικό.

Σε στιγμές συναισθηματικής πείνας, πριν σκεφτείτε τι να φάτε, αναρωτηθείτε «Τι με “τρώει”;»

Αποσπάσματα από το βιβλίο της Καλλιόπης Εμμανουηλίδου με τίτλο «Γυρίζω σελίδα…στη Διατροφή», εκδόσεις Μεταίχμιο, 2012.