Πού πήγε η αγάπη μας; Χάνοντας επαφή...

Αγάπη: ίσως η πιο χρησιμοποιημένη και όμως η πιο δυνατή λέξη. Για την αγάπη έχουν γραφτεί τόμοι ολόκληροι, ποιήματα, τραγούδια, έχουν γίνει προσευχές, έχεις γίνει πόλεμοι, όπως  για την Ωραία Ελένη, και έχουν χτιστεί μνημεία, όπως το Ταζ Μαχάλ. Τι είναι όμως στ’αλήθεια η αγάπη; Η αγάπη είναι στην πραγματικότητα η κορυφή της εξέλιξης, ο πιο αποτελεσματικός μηχανισμός επιβίωσης του ανθρώπινου είδους. Όχι γιατί μας παρακινεί να ζευγαρώνουμε και να αναπαραγόμαστε. Ως γνωστόν, τα καταφέρνουμε να ζευγαρώνουμε και χωρίς αγάπη! Η αγάπη μας κάνει να δεσμευτούμε συναισθηματικά με μερικούς πολύτιμους άλλους που μας προσφέρουν ένα ασφαλές λιμάνι για να προφυλαχθούμε από τις τρικυμίες της ζωής. Η αγάπη είναι κυματοθραύστης, φτιαγμένος για να προσφέρει συναισθηματική προστασία που μας βοηθάει να τα βγάζουμε πέρα με τους κλυδωνισμούς της ύπαρξης.

Η τάση να δενόμαστε συναισθηματικά – να βρίσκουμε κάποιον που να μπορούμε να του πούμε «κράτα με σφιχτά»- είναι εγγεγραμμένη στα γονίδια και στο σώμα μας. Χρειαζόμαστε συναισθηματικούς δεσμούς με ορισμένους άλλους, αναντικατάστατους, για να είμαστε οργανικά και ψυχικά υγιείς- ώστε να επιβιώνουμε.

Η θεωρία του συναισθηματικού δεσμού μας διδάσκει ότι οι αγαπημένοι μας είναι το καταφύγιό μας στη ζωή. Όταν αυτό το πρόσωπο είναι συναισθηματικά απρόσιτο ή δεν ανταποκρίνεται στο κάλεσμά μας, φοβόμαστε ότι θα παραμείνουμε έξω στο κρύο, μόνοι και ανήμποροι. Μας κατακλύζουν συναισθήματα όπως θυμός και λύπη, νιώθουμε πληγωμένοι, αλλά πάνω απ’όλα φοβισμένοι. Και είναι φυσικό διότι ξέρουμε ότι ο φόβος είναι το ενσωματωμένο σύστημα συναγερμού που διαθέτουμε και μπαίνει σε λειτουργία όταν η επιβίωσή μας κινδυνεύει. Όταν χάνουμε την επαφή μας με τον αγαπημένο μας, τότε τίθεται σε κίνδυνο η αίσθηση ασφάλειας που έχουμε. Ο συναγερμός μεταφέρεται στην αμυγδαλή, αυτό το σημείο το εγκεφάλου μας που ο Joseph LeDoux του Κέντρου Νευροεπιστημών του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης ονομάζει «κέντρο του φόβου». Αυτή η περιοχή του εγκεφάλου που μοιάζει με αμύγδαλο, ενεργοποιεί μια αυτόματη ανταπόκριση. Δεν σκεφτόμαστε, νιώθουμε και ενεργούμε.

Όλοι ξέρουμε πώς είναι ο φόβος που νιώθουμε όταν δεν συμφωνούμε ή βρισκόμαστε σε αντιπαράθεση με τους συντρόφους μας. Αλλά γι’αυτούς από μας που έχουμε ασφαλείς δεσμούς, είναι ένας φόβος που διαρκεί ελάχιστα. Ο φόβος σύντομα και εύκολα φεύγει διότι συνειδητοποιούμε ότι δεν υπάρχει πραγματικός κίνδυνος ή ότι ο σύντροφός μας θα μας καθησυχάσει εάν του το ζητήσουμε. Γι’αυτούς από μας με αδύνατους και συγκρουσιακούς δεσμούς, ο φόβος μπορεί να είναι καταλυτικός. Βαλτώνουμε μέσα σε έναν «πρωταρχικό/αρχέγονο πανικό», έτσι όπως τον ονομάζει ο Jaak Panksepp από το Πανεπιστήμιο της Πολιτείας της Ουάσινγκτον. Μετά κάνουμε ένα από τα δύο: ή γινόμαστε απαιτητικοί και επίμονοι σε μία προσπάθεια να παρηγορηθούμε και να πάρουμε την επιβεβαίωση που χρειαζόμαστε ή απομακρυνόμαστε σε μια προσπάθεια να παρηγορήσουμε και να προστατεύσουμε τον εαυτό μας. Δεν έχουν σημασία ακριβώς τα λόγια που λέμε, αλλά αυτό που πραγματικά λέμε σε κάτι τέτοιες περιπτώσεις είναι: «Δώσε μου προσοχή. Μείνε μαζί μου. Σε χρειάζομαι» ή «Δεν σε αφήνω να με πληγώσεις. Θα παγώσω, θα προσπαθήσω να κρατήσω τον έλεγχο».

Εάν αγαπάμε τους συντρόφους μας, γιατί δεν ακούμε απλώς την έκκλησή τους για προσοχή και επαφή και δεν ανταποκρινόμαστε με φροντίδα; Διότι τις περισσότερες φορές δεν είμαστε συντονισμένοι με αυτούς. Είμαστε απασχολημένοι ή μπλεγμένοι στα δικά μας. Δεν ξέρουμε πώς να μιλήσουμε τη γλώσσα του συναισθηματικού δεσμού, δεν δίνουμε ξεκάθαρα μηνύματα για το τι έχουμε ανάγκη ή για το πόσο νοιαζόμαστε. Συχνά μιλάμε με δισταγμό διότι νιώθουμε αμφιθυμία για τις δικές μας ανάγκες. Ή στέλνουμε εκκλήσεις μας για επαφή με έκφραση θυμού και ματαίωσης, διότι δεν νιώθουμε σίγουροι και ασφαλείς στη σχέση μας.

Όταν μια σχέση γενικά βρίσκονται σε ελεύθερη πτώση, οι άνδρες συνήθως λένε ότι νιώθουν απόρριψη και ότι είναι ανεπαρκείς και αποτυχημένοι. Οι γυναίκες λένε ότι εγκαταλείφθηκαν και ότι έχασαν την επαφή. Οι γυναίκες φαίνεται να έχουν μια παραπάνω απόκριση από τους άνδρες, η οποία ενεργοποιείται όταν νιώθουν δυστυχισμένες. Οι ερευνητές την ονομάζουν «τάση για φιλία». Οι γυναίκες επειδή έχουν περισσότερη ωκυτοκίνη, την «ορμόνη της αγκαλιάς», στο αίμα τους, ζητάνε βοήθεια όταν νιώθουν έλλειψη επαφής/σύνδεσης. 

Αποσπάσματα από το βιβλίο της Dr Sue Johnson με τίτλο "Κράτα με Σφιχτά" (μτφρ Ρίτα Βεντούρα), εκδόσεις Gutenberg, 2014.