Η Σημασία της Επικοινωνίας στις Ανθρώπινες Σχέσεις

Η σπουδαιότητα των ανθρώπινων σχέσεων σε όλους τους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας είναι πολύ μεγάλη. Ειδικά στις μέρες μας όπου η τεχνολογική ανάπτυξη τείνει όλο και περισσότερο να απογυμνώσει τον άνθρωπο, βασική ανάγκη και απαίτηση για τον σύγχρονο κόσμο είναι η καλή επικοινωνία και συνεργασία ανάμεσα στο άτομο και την ομάδα και ανάμεσα στα μέλη της ομάδας σε σχέση με τα μέλη μίας άλλης. Όπου ικανοποιούνται οι προσωπικές ανάγκες κάθε ατόμου, η επικοινωνία γίνεται ευκολότερη και αποδοτικότερη. 

Η επικοινωνία ως αφετηρία αλλά και ως βάση για τη δημιουργία και ανάπτυξη των ανθρώπινων σχέσεων επιτελεί ρόλους όπως είναι ενδεικτικά οι παρακάτω:

·        Συντελεί στην ανάπτυξη του Εγώ και της αίσθησης που έχουμε για τον εαυτό μας. Η «εικόνα εαυτού» παίζει άλλωστε καθοριστικό ρόλο στην πορεία του κάθε ατόμου όπως επίσης και στην επικοινωνιακή του πολιτική. Η εικόνα μας δεν είναι παρά ο αντικατροπτισμός της εικόνας που οι άλλοι έχουν για εμάς και ως τέτοια επηρεάζει και τις επικοινωνιακές μας ικανότητες και τις διαπροσωπικές μας σχέσεις.

·      Βοηθά στην κοινωνική επαφή, καθορίζει το βαθμό επιρροής μας από και προς τους άλλους. Η ίδια η κοινωνική ζωή παραπέμπει στην διαπροσωπική επικοινωνία και δημιουργεί τις προϋποθέσεις , σύμφωνα με τις ανάγκες και τα χαρακτηριστικά καθενός από τους συμμετέχοντες για τον αντίστοιχο επηρεασμό.

·     Καθορίζει τις μεταξύ των ανθρώπων σχέσεις, δημιουργώντας στενότερες, φιλικές, ερωτικές ή άλλες σχέσεις, ή αντίθετα συντελεί στην απομάκρυνση και διάρρηξη κάποιων σχέσεων και αντίστοιχα στη δημιουργία άλλων.

·        Καλύπτει τις κοινωνικές ανάγκες επαφής καθώς επίσης και τις ψυχολογικές ανάγκες αγάπης, αποδοχής και ασφάλειας που ως άτομα μας χαρακτηρίζουν.

·      Βοηθά όπως τονίζει ο Verderber (2000) στο να αποδεχτούμε ή να προκαλέσουμε το κοινωνικό κατεστημένο. Όταν η επικοινωνιακή μας ικανότητα καθορίζεται από το πλαίσιο μέσα στο οποίο υπάρχει και αναπτύσσεται, είναι επόμενο και οι διαπροσωπικές μας σχέσεις να καθορίζονται από το χωρο-χρονικό πλαίσιο που εντάσσονται, και από τις επιδιώξεις και τα κίνητρα των συμμετεχόντων.

·  Συντελεί στην απόκτηση πληροφοριών και κατ’επέκταση στη δημιουργία ενός καινούργιου πλαισίου μέσα στο οποίο το κάθε ένα, από τα συμμετέχοντα στη διαπροσωπική επικοινωνία άτομα, θα ενταχθεί.

·     Εξωτερικεύουμε συναισθήματα μέσω των οποίων καθορίζουμε το στίγμα μας κάθε στιγμή.

Μερικές βασικές αρχές της διαπροσωπικής επικοινωνίας μέσα στο πλαίσιο που η επικοινωνία καθορίζει, ενισχύοντας ή μη, τις διαπροσωπικές σχέσεις, δίνονται από τον Verderber (2000):

·    Η διαπροσωπική επικοινωνία είναι διαδικασία δημιουργίας και διαπραγμάτευσης σχέσεων. Η διαπροσωπική επικοινωνία δεν καθορίζεται μόνο από το λεκτικό ή μη λεκτικό μήνυμα το οποίο μεταδίδει, αλλά και από το τι ακριβώς εκπέμπουν ή αντίστοιχα εισπράττουν οι συμμετέχοντες. Το μήνυμα δεν μεταφέρει απλώς τις επιθυμητές – προς μετάδοση- πληροφορίες αλλά μεταφέρει και τα στοιχεία εκείνα που καθορίζουν μία σχέση, όπως στοργή, ασφάλεια, απόρριψη, ειρωνεία, έλεγχο και άλλα. Πολλές φορές αν και τα λεκτικά μηνύματα δηλώνουν για παράδειγμα «κατανόηση», τα μη λεκτικά υποδηλώνουν «έλεγχο και απόρριψη».

·     Η διαπροσωπική επικοινωνία είναι σκόπιμη. Κάθε μορφή διαπροσωπικής επικοινωνίας κατευθύνεται προς την επίτευξη ενός στόχου ανεξάρτητα αν αυτό γίνεται συνειδητά ή όχι (Kellermann, 1990).

·        Η διαπροσωπική επικοινωνία επιτυγχάνεται με βάση δεξιότητες που διδάσκονται και μαθαίνονται. Στην εξελικτική πορεία του ατόμου είναι απλό και εύκολο να διακρίνουμε την τροποποίηση της ικανότητας διαπροσωπικής επικοινωνίας. Η διαπροσωπική επικοινωνία μαθαίνεται και βέβαια από τη στιγμή που αποτελεί αντικείμενο μάθησης, σκόπιμης δηλαδή τροποποίησης της συμπεριφοράς, θα λέγαμε και ότι βελτιώνεται προκειμένου να καταστεί περισσότερο αποτελεσματική.

·        Η διαπροσωπική επικοινωνία είναι διαρκής. Συνειδητά ή μη συνειδητά, με λεκτικά ή μη λεκτικά μηνύματα κάθε άτομο εκπέμπει συνεχώς προς τους άλλους μηνύματα τα οποία αντίστοιχα, σε συνάρτηση με το ενδιαφέρον και τις ανάγκες τους, οι άλλοι τα δέχονται και τα αποκωδικοποιούν ή τα αφήνουν απαρατήρητα.

·    Η διαπροσωπική επικοινωνία καθορίζεται από τη συνειδητή κωδικοποίηση. Κάθε διαπροσωπική επικοινωνία και ανταλλαγή μηνυμάτων από το ένα άτομο στο άλλο περιλαμβάνει συνειδητά ή ασυνείδητα τη διαδικασία κωδικοποίησης του μηνύματος σε λεκτικά ή μη λεκτικά μηνύματα. Ας φανταστούμε τον εαυτό μας σε μία χώρα όπου δεν γνωρίζουμε επαρκώς τη γλώσσα. Δεν θα δραστηριοποιήσουμε όλες τις λεκτικές και μη λεκτικές επικοινωνιακές μας ικανότητες;

·     Η διαπροσωπική επικοινωνία χαρακτηρίζεται από ηθική. Στην επικοινωνία μας και στις σχέσεις μας με τους άλλους μεταφέρουμε ένα σύνολο των αξιών και των ηθικών μας αρχών, αντανάκλαση των αξιών της κοινωνίας, της ομάδας ή του ατόμου με το οποίο επικοινωνούμε.

Πηγή:

      Δημητρόπουλος, Ε., & Καλούρη Αντωνοπούλου, Ο. (2003). Παιδαγωγική Ψυχολογία. Από τη Θεωρία Μάθησης στην Εκπαίδευση Νέων και Ενηλίκων. Αθήνα: Έλλην.