Όταν ο Εκπαιδευτικος Χανει το Νόημα Ύπαρξης: Η Υπαρξιακή Προσέγγιση της Επαγγελματικής Εξουθένωσης

Όταν ο Εκπαιδευτικος Χανει το Νόημα Ύπαρξης: Η Υπαρξιακή Προσέγγιση της Επαγγελματικής Εξουθένωσης

Καλλιόπη Σωτηράκη & Αλέξανδρος-Σταμάτιος Αντωνίου

13ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ψυχολογικής Έρευνας της Ελληνικής Ψυχολογικής Εταιρείας

25-29 Μαϊου 2011, Φιλοσοφική Σχολή, Πανεπιστημιούπολη, Αθήνα

  

περιληψη

Χωρίς αμφιβολία, η επαγγελματική εξουθένωση αποτελεί ένα σύνθετο ψυχολογικό φαινόμενο, γεγονός το οποίο δυσχεραίνει τη δημιουργία ενός ενιαίου και καθολικά αποδεκτού θεωρητικού μοντέλου ερμηνείας της. Σύμφωνα με το ερμηνευτικό πλαίσιο της υπαρξιακής προσέγγισης, η εξουθένωση αναζητά την αιτιολογική της βάση στην εγγενή ανάγκη του κάθε προσώπου να προσδώσει νόημα στην ίδια του την ύπαρξη. Η παρούσα μελέτη εστιάζεται στην υπαρξιακή ερμηνεία της επαγγελματικής εξουθένωσης των εκπαιδευτικών, αντιμετωπίζοντάς την ως μορφή διαστρέβλωσης της υπαρξιακής πραγματικότητας, η οποία τους προκαλεί συμπτώματα ανεπάρκειας σε σωματικό και ψυχολογικό επίπεδο. Ο εξουθενωμένος εκπαιδευτικός βιώνει –συνήθως και σε έντονο βαθμό- υπαρξιακό κενό, έλλειψη προσωπικής ολοκλήρωσης και απώλεια ενδιαφέροντος για τις δραστηριότητες στις οποίες εμπλέκεται. Η εργασία αφίσταται του ουσιαστικού της νοήματος και της βαθύτερης αξίας της και αντιμετωπίζεται απλά ως μέσο για την επίτευξη αλλότριων στόχων. Κατά συνέπεια, το άτομο καθοδηγείται από τους απολύτως υποκειμενικούς-προσωπικούς του στόχους όπως η καριέρα και η κοινωνική αποδοχή και όχι από την ουσία και το αντικείμενο της εργασίας με άμεσο επακόλουθο να μην αισθάνεται πληρότητα και να εξουθενώνεται επαγγελματικά. Σύμφωνα με ερευνητικά δεδομένα, η επαγγελματική εξουθένωση των εκπαιδευτικών σχετίζεται αρνητικά με την υπαρξιακή τους ολοκλήρωση, με αποτέλεσμα η πραγματική ολοκλήρωση μέσω της εργασίας να αποτελεί την πλέον κατάλληλη προστασία τους από την εξουθένωση. Πιο συγκεκριμένα, όσο υψηλότερα εμφανίζονται στους εκπαιδευτικούς τα επίπεδα αποστασιοποίησης, αυθυπέρβασης και ελευθερίας τόσο χαμηλότερα αποδεικνύονται τα επίπεδα της επαγγελματικής εξουθένωσης που βιώνουν. Στόχος της παρούσας εισήγησης είναι η ανασκόπηση της διεθνούς έρευνας και η αναφορά στα ευρήματα συναφούς έρευνας που βρίσκεται σε εξέλιξη με τη συμμετοχή Ελλήνων εκπαιδευτικών.