Επαγγελματική Συμβουλευτική των Χαρισματικών Ατόμων

“Όταν το ταλέντο μετατρέπεται σε Δυσκολία…“. Αυτός θα μπορούσε να ήταν ένας εναλλακτικός ή και συμπληρωματικός τίτλος. Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή, ξεκινώντας με τους ορισμούς.

Χαρισματικό (gifted) ή ταλαντούχο (talented) είναι το άτομο που δείχνει ή έχει το δυναμικό για μία ιδιαίτερα υψηλή ή ξεχωριστή απόδοση σε έναν ή περισσότερους τομείς (Τσιάμης, 2006). Η χαρισματικότητα χαρακτηρίζεται από μία ασύγχρονη εξέλιξη που σημαίνει μία έλλειψη συγχρονισμού στο ρυθμό της γνωστικής, συναισθηματικής και βιολογικής εξέλιξης των χαρισματικών ατόμων (Morelock, 1992).

Οι έρευνες έχουν εντοπίσει κάποια βασικά χαρακτηριστικά στα άτομα:

•την αποκλίνουσα νόηση (δημιουργικότητα),
•τη διέγερση,
•την ένταση,
•την ευαισθησία,
•την οξυμένη αντίληψη,
•την τελειομανία (Lovecky, 1986; Moon, Kelly & Feldhusen, 1997; Torrance, 1965).

Τα χαρακτηριστικά αυτά από μόνα τους ίσως δεν έχουν κάποια ιδιαίτερη σημασία. Εκείνο που διαφέρει είναι ο τρόπος και η ένταση με την οποία εκδηλώνονται και η επίδρασή τους στην αυτοεκτίμηση του ίδιου του χαρισματικού ατόμου και στις σχέσεις του με τους άλλους, οι οποίες θα εξαρτηθούν από τον τρόπο με τον οποίο οι αντιδράσεις του γίνονται αντιληπτές.

Χαρακτηριστικό των χαρισματικών ατόμων είναι το πολλαπλό δυναμικό (multipotentiality), η ποικιλία ενδιαφερόντων και ικανοτήτων καθώς και επαγγελματικών επιλογών που διαθέτουν. Συχνά ακούν από το περιβάλλον τους «Μπορείς να ασχοληθείς με οτιδήποτε θέλεις», γεγονός που δυσκολεύει την τελική τους απόφαση και τη διάκριση των προσωπικών τους αξιών. Επιπλέον, χαρακτηρίζονται από έλλειψη ικανότητας να αναγνωρίσουν τις αδυναμίες και τους περιοριστικούς παράγοντες στη διαδικασία επιλογών και μεγάλη ανάγκη από ανεξαρτησία-αυτονομία (Kerr, 1991).

H επιλογή επαγγέλματος των χαρισματικών ατόμων είναι πολύπλοκη και αγχογόνος διαδικασία καθώς καλούνται να διαλέξουν από πλήθος επιλογών (overchoice syndrome). Έχει προκύψει ότι εκδηλώνουν έντονο ενδιαφέρον για διερευνητικά και επιχειρησιακά επαγγέλματα σύμφωνα με την τυπολογία του Holland. Διαθέτουν ανεπτυγμένες ηγετικές ικανότητες και εμφανίζουν έντονο ενδιαφέρον για συνεισφορά στo κοινωνικό σύνολο. Για αυτούς τους μαθητές η επαγγελματική επιλογή αποτελεί υπαρξιακό δίλημμα που συχνά συνοδεύεται από κρίση ταυτότητας. Αναζητούν σκοπό και νόημα στο επάγγελμα που θα επιλέξουν και ονειρεύονται την «τέλεια καριέρα». Η εργασία είναι μία μορφή αυτοέκφρασης και η σταδιοδρομία αντανακλά τη φιλοσοφία τους για τη ζωή (Silverman, 1993).

Η λήψη επαγγελματικής απόφασης αποτελεί μία σύνθετη διαδικασία για τους χαρισματικούς ανθρώπους. Αυτό που την καθιστά ιδιαίτερα δύσκολη είναι ο περιορισμός της επιλογής ενός μόνο επαγγέλματος ενώ διαθέτουν ποικίλες ικανότητες. Καλούνται να σχεδιάσουν την καριέρα τους πολύ νωρίς χωρίς να έχουν την συναισθηματική ωριμότητα που απαιτείται και να συμφιλιώσουν τους προσωπικούς τους στόχους με τις προσδοκίες του κοινωνικού περιβάλλοντος. Ως αποτέλεσμα, καθυστερούν στη λήψη επαγγελματικής απόφασης και συχνά στην κοινωνική ανάπτυξη (γάμος, οικογένεια κλπ) (Kerr, 1981).

Η επαγγελματική συμβουλευτική των χαρισματικών ανθρώπων απαιτεί γνώση των ιδιαίτερων θεμάτων που αντιμετωπίζει αυτός ο πληθυσμός. Αν λάβουμε υπ’όψιν τα πολλαπλά ενδιαφέροντα που έχουν, τα υπαρξιακά τους διλήμματα και το φόβο της λανθασμένης επιλογής που τους καθιστούν αναποφάσιστους ή τους οδηγούν σε αποφάσεις πολύ νωρίς, προκύπτει η έντονη ανάγκη για επαγγελματική καθοδήγηση. Οι χαρισματικοί νέοι χρειάζονται επιπλέον χρόνο για τις επαγγελματικές τους επιλογές, ευρύ εκπαιδευτικό υπόβαθρο με ποικίλες κατευθύνσεις και υποστήριξη ώστε να διαχωρίσουν τα προσωπικά ενδιαφέροντα και τις προσδοκιών από τις απαιτήσεις του περιβάλλοντος (Silverman, 1989).

Οι στόχοι ενός προγράμματος επαγγελματικής συμβουλευτικής των χαρισματικών ατόμων είναι οι ακόλουθοι (Silverman, 1989; Milgram, 1991a):

•Κατανόηση της φύσης της χαρισματικότητας
•Διάκριση δυνατοτήτων και αδυναμιών
•Πλήρης και ακριβής πληροφόρηση για τις δυνατότητες εκπαιδευτικών επιλογών
•Εξερεύνηση των επαγγελμάτων που αντιστοιχούν στα ενδιαφέροντά τους
•Προσωρινές τοποθετήσεις για απόκτηση πραγματικής εμπειρίας
•Διαχωρισμός επάγγελμα-χόμπυ
•Προετοιμασία για αλλαγές καριέρας
•Ενδυνάμωση φιλοδοξιών των ατόμων που δεν έχουν μεγάλη ενθάρρυνση

Ο σύμβουλος σταδιοδρομίας που θα ασχοληθεί με χαρισματικούς ανθρώπους καλείται να είναι καταρτισμένος στην προσέγγισή τους και να τους διαβεβαιώνει ότι η πληθώρα των ενδιαφερόντων είναι προσόν και όχι εμπόδιο. Επιπλέον, είναι σημαντικό η παρέμβαση να είναι βασισμένη στις αξίες των ατόμων και με προσανατολισμό σε επαγγέλματα με περιθώρια εξέλιξης και συνεχούς ανάπτυξης.

Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο ιστολόγιο All in One Training, Ιούνιος 2011