Είμαστε φτιαγμένοι ο ένας για τον άλλον; Η πολυπλοκότητα του ερωτικού συναισθήματος...

Ο έρωτας θεωρείται πράξη ελευθερίας και αυτοδιάθεσης. Ασκεί την επίδρασή του σε διάφορα επίπεδα. Φέρνει τον ατομικισμό στα άκρα του. Ο αγαπημένος είναι μοναδικός κι αναντικατάστατος. Σε έναν πολιτισμό που θεωρεί την επιδίωξη της ευτυχίας φυσικό δικαίωμα, είναι καθαρά έκφραση αυτής της επιδίωξης, να συνδέεται με την ερωτική σχέση, την οικογένεια και τις ελπίδες για το μέλλον. Είναι ακόμη μία έκφραση ισότητας, αφού πια οι κοινωνικές διαφορές δεν ενδιαφέρουν τους εραστές. Εφόσον εξιδανικεύουν ο ένας τον άλλο, δημιουργείται μεταξύ τους ένα είδος αμοιβαίας αποδοχής.

Γιατί τόσοι πολλοί άνθρωποι σήμερα έχουν ψύχωση με τον έρωτα; Η απάντηση σχετίζεται με την ανάγκη των ανθρώπων να δώσουν νόημα στη ζωή τους. Ο έρωτας είναι μία διαπροσωπική εμπειρία κατά την οποία συνδεόμαστε με κάτι ευρύτερο από εμάς. Οι θεμελιώδεις υπαρξιακές ανησυχίες σχετικά με το νόημα της ζωής είναι πανανθρώπινες. Σύμφωνα με τον Irving Yalom συμπεριλαμβάνουν τον τρόμο του αναπόφευκτου θανάτου μας, το δέος εμπρός στο αχανές σύμπαν, την απόλυτη μοναξιά με την οποία ερχόμαστε στη ζωή και με την οποία αποχωρούμε από αυτή, καθώς και τη ματαιότητα της θνητής ζωής μας (Yalom, 1980).

Ανέκαθεν οι άνθρωποι προσπαθούσαν να αποφύγουν το αίσθημα της υπαρξιακής μοναξιάς και του φόβου δίνοντας νόημα στη ζωή τους. Όπως το θέτει ο Erich Fromm, ο έρωτας γίνεται «η απάντηση στο πρόβλημα της ανθρώπινης ύπαρξης» (Fromm, 1956, 7). Υπόσχεται να γεμίσει το κενό της ζωής τους, να σκοτώσει τη μοναξιά τους, να δικαιώσει την ύπαρξή τους, να προσφέρει ασφάλεια και παντοτινή ευτυχία. Όταν οι άνθρωποι συναντούν κάποιον που ταιριάζει στη ρομαντική εικόνα τους, ερωτεύονται. Κατόπιν προσδοκούν ότι η σχέση τους με το άτομο αυτό, θα εκπληρώσει όλες τις υποσχέσεις του έρωτα. Όταν το άτομο ή η σχέση τους προδώσει, απογοητεύονται.

Οι ερωτικές εικόνες αναπτύσσονται πολύ νωρίς στη ζωή του ατόμου και είναι πολύ ισχυρές γιατί θεμελιώνονται στη μνήμη εμπειριών που συνέβησαν πριν την ανάπτυξη της γλώσσας. Οι γονείς κληροδοτούν τις ερωτικές εικόνες στα παιδιά τους με δύο τρόπους: με τον τρόπο που εκφράζουν (ή δεν εκφράζουν) την αγάπη τους στα παιδιά τους, και με τον τρόπο που εκφράζουν (ή δεν εκφράζουν) την αγάπη τους μεταξύ τους. Εφόσον η σχέση των γονιών, για τους περισσότερους ανθρώπους, είναι η σχέση που παρατηρούν πρώτα, από κοντά και για το μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, είναι αυτή που έχουν την ισχυρότερη επίδραση στις ερωτικές τους εικόνες. Οι άνθρωποι που μεγάλωσαν σε οικογένειες γεμάτες ένταση και συγκρούσεις διαμορφώνουν έννοιες αγάπης και σχέσης πολύ διαφορετικές από όσους μεγάλωσαν σε ένα θερμό και στοργικό οικογενειακό περιβάλλον.

Οι ερωτικές εικόνες επομένως είναι εξαιρετικά επηρεασμένες από τις πρώτες μας προσωπικές εμπειρίες. Εσωτερικεύουμε την εικόνα του ατόμου που μας δίδαξε το νόημα της αγάπης ικανοποιώντας (ή μη ικανοποιώντας) τις φυσικές και συναισθηματικές μας ανάγκες στη διάρκεια των πρώτων ημερών της ζωής μας. Όταν ενηλικιωθούμε αναζητούμε ένα σύντροφο που ταιριάζει με αυτήν την εσωτερικευμένη εικόνα. Ορισμένοι αναζητούν τη φυσική ομοιότητα. Μία γυναίκα λόγου χάρη, ελκύεται από άντρες που, όπως ο πατέρας της, είναι κοντοί, μελαχρινοί και σκληροί, αλλά όμορφοι. Άλλοι επιζητούν τη συναισθηματική ομοιότητα. Ένας άντρας ελκύεται από γυναίκες που μοιάζουν με τη μητέρα του: έξυπνες, λαμπερές, αποφασιστικές. Ορισμένοι άνθρωποι ψάχνουν για το ακριβώς αντίθετο είδος από αυτό των γονιών τους. Ένας άντρας που η μητέρα του ήταν αδιάκριτη, συναισθηματική, μεγαλόσωμη και μελαχρινή, ελκύεται από γυναίκες απόμακρες, συγκρατημένες, αδύνατες και ξανθιές.

Όταν οι άνθρωποι βρίσκονται σε συναισθηματική διέγερση και συναντήσουν ένα άτομο που ταιριάζει στην εσωτερικευμένη εικόνα τους, με κάποιο σημαντικό τρόπο προβάλουν αυτή την εικόνα πάνω του. Για αυτό όταν οι άνθρωποι ερωτευτούν πολύ συχνά τους ακούμε να λένε: «Νιώθω σαν να τον γνώριζα όλη μου τη ζωή». Ακόμη και όταν δύο άνθρωποι είναι συναισθηματικά διεγερμένοι, συναντιούνται συχνά και οι ερωτικές τους εικόνες ταιριάζουν, μια πιο προσεκτική εξέταση είναι απαραίτητη προτού αποφασίσουν να αφοσιωθούν ο ένας στον άλλο.

Πηγή: Pines, A.M. (2007). Ή Φθορά στην Ερωτική Σχέση. Αθήνα: Περίπλους.