Επαγγελματική Εξουθένωση Εκπαιδευτικών: Τι Συμβαίνει όταν Χάνουν το Νόημα Ύπαρξης;

Η επαγγελματική εξουθένωση των εκπαιδευτικών έχει κατά καιρούς μελετηθεί από πληθώρα ερευνητών δεδομένου ότι πρόκειται για ένα φαινόμενο που πλήττει μεγάλο αριθμό ατόμων που απασχολούνται στο χώρο της εκπαίδευσης. Στους λόγους εμφάνισης του φαινομένου περιλαμβάνονται η συναισθηματική εμπλοκή των εκπαιδευτικών στις σχέσεις τους με τους μαθητές και τους γονείς, η συμμόρφωση με κανόνες και η μειωμένη αυτονομία που τους προσδίδει το σχολικό περιβάλλον σε αντίθεση με την ανάγκη τους για ανεξαρτησία που θα τους οδηγήσει στην  υπαρξιακή ολοκλήρωση,  η ασάφεια των ρόλων και η έλλειψη αναγνώρισης καθώς και οι υψηλές αυτοεπιβαλλόμενες προσδοκίες τους  (Brock & Grady, 2000; Halling, 2004).

Τι γίνεται όμως όταν η επαγγελματική εξουθένωση συνδέεται με  το νόημα ύπαρξης του εκπαιδευτικού; Σύμφωνα με την υπαρξιακή προσέγγιση, η επαγγελματική εξουθένωση του εκπαιδευτικού συνοδεύεται από το αίσθημα «υπαρξιακού κενού» (existential vacuum), τη συνεχή έλλειψη σωματικής-ψυχολογικής ενέργειας, την απώλεια προσανατολισμού, το αίσθημα απώλειας νοήματος της εργασίας που επεκτείνεται και σε άλλες όψεις της ζωής, την απώλεια ενδιαφέροντος και την έλλειψη πρωτοβουλίας (Frankl, 1983). Η πορεία της εμφάνισής της παρουσιάζεται συνοπτικά στο ακόλουθο σχήμα:

 

 

Σύμφωνα με ερευνητικά δεδομένα, η επαγγελματική εξουθένωση των εκπαιδευτικών σχετίζεται αρνητικά με την υπαρξιακή τους ολοκλήρωση, με αποτέλεσμα η πραγματική ολοκλήρωση μέσω της εργασίας να αποτελεί την πλέον κατάλληλη προστασία τους από την εξουθένωση. Πιο συγκεκριμένα, όσο υψηλότερα εμφανίζονται στους εκπαιδευτικούς τα επίπεδα αποστασιοποίησης, αυθυπέρβασης και ελευθερίας τόσο χαμηλότερα αποδεικνύονται τα επίπεδα της επαγγελματικής εξουθένωσης που βιώνουν.

Φαίνεται λοιπόν ότι οι υπαρξιακές στάσεις απέναντι στη ζωή συνδέονται άμεσα με τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε την πραγματικότητα και κυρίως με την ερμηνεία της. Η επαγγελματική εξουθένωση προκύπτει από την έλλειψη υπαρξιακού νοήματος για τις δραστηριότητες στις οποίες εμπλέκεται το άτομο  καθώς και την έλλειψη πληρότητας λόγω καθοδήγησης από υποκειμενικούς – προσωπικούς στόχους και όχι από την ουσία και το αντικείμενο της εργασίας (Langle , 2003).

Βάσει της υπαρξιακής ερμηνείας, η αντιμετώπιση της επαγγελματικής εξουθένωσης των εκπαιδευτικών μπορεί να επιτευχθεί εστιάζοντας στη στάση και το νόημα που αποκτά το άτομο για τη ζωή και στη διερεύνηση και επεξεργασία των υπαρξιακών στάσεων. Επιπλέον, μέσα από τεχνικές χαλάρωσης και καθοδήγηση από υποκειμενικούς και όχι αλλότριους στόχους, ο εκπαιδευτικός μπορεί να προσεγγίσει την επαγγελματική ικανοποίηση και συνεπώς την υπαρξιακή ολοκλήρωση (Langle, 2003). 

Το παρόν θέμα παρουσιάστηκε με προφορική ανακοίνωση στο 13ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ψυχολογικής Έρευνας που πραγματοποιήθηκε 25 - 29 / 5 / 2011 στη Φιλοσοφική Σχολή στην Πανεπιστημιόπολη στην Αθήνα. 

Δημοσιεύτηκε στην πύλη της ψυχολογίας http://www.e-psychology.gr/work-psychology/619-burn-out-kai-ekpaideytikoi , Ιούνιος 2011