Επαγγελματική Συμβουλευτική: Μία Ανάγκη Χωρίς Ηλικία

Η επαγγελματική συμβουλευτική είναι μία διαδικασία η οποία καθιστά τους ανθρώπους ικανούς να αναγνωρίσουν και να χρησιμοποιήσουν τις δυνατότητές τους, για να πάρουν αποφάσεις που συνδέονται με τη σταδιοδρομία τους και να διευθετήσουν ζητήματα που σχετίζονται με αυτή. Μπορεί να περιλαμβάνει την  προετοιμασία του ατόμου για την επαγγελματική του επιλογή και την είσοδό του στην αγορά εργασίας αλλά και την υποστήριξή εκείνων των ατόμων τα οποία ήδη βρίσκονται ενταγμένα σε κάποιο επάγγελμα. Μολονότι επικεντρώνεται στην επαγγελματική ζωή του ατόμου, λαμβάνει υπόψη και την αλληλεξάρτηση των θεμάτων της σταδιοδρομίας με τα υπόλοιπα ζητήματα της ζωής.

Οι άνθρωποι έρχονται για επαγγελματική συμβουλευτική, όταν αντιληφθούν, μόνοι τους ή με τη βοήθεια κάποιου άλλου προσώπου, ότι υπάρχουν ορισμένα ζητήματα στη ζωή τους που συνδέονται πρώτιστα με τη σταδιοδρομία τους και γι’αυτόν το λόγο πιστεύουν ότι πρέπει να τα συζητήσουν με κάποιον επαγγελματία σύμβουλο. Προκειμένου να βρεθεί η καλύτερη λύση σε ένα ζήτημα που συνδέεται με τη σταδιοδρομία, ο συμβουλευόμενος χρειάζεται να εξετάσει το πρόβλημά του μέσα στο πλαίσιο της προσωπικής του ζωής ως συνόλου, π.χ. μία διαζευμένη μητέρα μπορεί να χρειάζεται να διαχειριστεί τα συναισθήματα απώλειας, ενώ ταυτόχρονα αναζητά τρόπους να στηριχτεί οικονομικά.

Όσο συγκεκριμένο και αν είναι το αίτημα για καθαρά επαγγελματική συμβουλευτική του ατόμου, δεν θα μπορούσαμε να το απομονώσουμε από το σύνολο της προσωπικότητάς του και να μην διερευνήσουμε τις πτυχές αυτής. Κάποιες ενδεικτικές περιπτώσεις που επιβεβαιώνουν ότι η επαγγελματική συμβουλευτική είναι αλληλένδετη με την προσωπική συμβουλευτική είναι οι ακόλουθες:

• Η δυσκολία να διεκδικήσει κανείς την εργασία που επιθυμεί ίσως να κρύβει μία βαθύτερη έλλειψη αυτοεκτίμησης.
• Η επιθυμία για μια πιο ενδιαφέρουσα δουλειά μπορεί να είναι αντανάκλαση κάποιας φάσης της ζωής του ατόμου ή ενός άσχετου με τη δουλειά τους γεγονότος.
• Τα προβλήματα μπορεί να είναι αλληλοεξαρτώμενα (π.χ. μία δυσκολία στις οικογενειακές σχέσεις μπορεί να επισπεύσει μία κρίση στη δουλειά).
•  Η αδυναμία να εξελιχθεί κανείς στην ιεραρχία μπορεί να είναι εν μέρει αποτέλεσμα ανεπαρκών διαπροσωπικών σχέσεων.

·         Ένα πραγματικό πρόβλημα (π.χ. οικονομική ύφεση) μπορεί να εμποδίζει την ανάγκη να επικεντρωθεί κανείς στα συναισθήματα που δημιουργούνται από προσωπικές δυσκολίες.

Ακολουθούν κάποια θέματα επαγγελματικής συμβουλευτικής τα οποία συνήθως μας προβληματίζουν ανάλογα με το στάδιο ζωής στο οποίο βρισκόμαστε.

·        
Απόφοιτοι σχολείου

Το θέμα που απασχολεί τους αποφοίτους είναι «τι κάνω μετά;» Αυτό που περιμένει τους νέους είναι ο σχετικά άγνωστος κόσμος της εργασίας ή οι περαιτέρω σπουδές. Θέλουν γνώση και καθοδήγηση αλλά παράλληλα κάνουν μία σημαντική μετάβαση από τον δομημένο τρόπο ζωής στο σχολείο στον λιγότερο δομημένο εξωτερικό κόσμο. Πολλοί νέοι άνθρωποι θα δεχτούν επιρροές από γονείς και ομότιμους και θα προσπαθήσουν να διαμορφώσουν το νόημα της ζωής τους και την ταυτότητά τους ανεξάρτητα από αυτές τις, πιθανόν αλληλοσυγκρουόμενες, επιρροές.

·        
Η Δεκαετία των 20

Οι άνθρωποι αυτής της ηλικίας αντιμετωπίζουν το ζήτημα της αποχώρησης από το πατρικό σπίτι και της κατάκτησης της δικής τους ατομικής ταυτότητας. Αυτή η περίοδος περιλαμβάνει μερικές «δοκιμές» σε διαφορετικές δουλειές και συχνά προκύπτουν και οι «πρώτες επαγγελματικές τους στενοχώριες». Τα προβλήματα μπορεί να έχουν προκύψει από κάποιες δυσκολίες στην προσπάθειά τους να προσαρμοστούν στις απαιτήσεις της δουλειάς. Είναι πιθανό να θέσουν ερωτήσεις, όπως «έτσι είναι στην πραγματικότητα η δουλειά;». Η απογοήτευση για τις αξίες και τις αντιλήψεις που επικρατούν στο εργασιακό περιβάλλον μπορεί να συνδυάζεται με ένα συναίσθημα απώλειας της «σιγουριάς» που παρείχε το σχολείο ή το πανεπιστήμιο. Επίσης, σε αυτή την ηλικία βλέπουμε τα αποτελέσματα των εκπαιδευτικών επιλογών που έγιναν στα 15 ή στα 16. Η σύγχυση που έχουν αναφορικά με τα όρια των ικανοτήτων τους μπορεί να οδηγήσει σε δηλώσεις όπως: «Ήμουν καλός στο σχολείο, αλλά δεν είχα προετοιμαστεί για κάτι τέτοιο». Επιπλέον άλλο ένα θέμα που τους απασχολεί είναι η κοινωνικής τους προσαρμογή.

·        
Η μετάβαση στην ηλικία των 30

Αυτή είναι μια συνήθης φάση στην οποία οι άνθρωποι ζητούν επαγγελματική συμβουλευτική καθώς αποτελεί περίοδο αμφισβήτησης των αξιών και των αποφάσεων της δεκαετίας των 20. Η σταδιοδρομία και οι σχέσεις συχνά επαναξιολογούνται. Οι άνθρωποι μπορεί να συνειδητοποιήσουν ότι έχουν παρασυρθεί ή πιεστεί να ακολουθήσουν κάποιο επάγγελμα. Τώρα θέλουν να ασκούν περισσότερο έλεγχο στη ζωή και στη σταδιοδρομία τους. Ένα θέμα που μπορεί να τους απασχολεί είναι η σκέψη αν θα πρέπει να «νοικοκυρευτούν», να έχουν σύντροφο και οικογένεια. Η μετάβαση στην ηλικία των 30 μπορεί να είναι μια ιδιαίτερα δύσκολη περίοδος για τις γυναίκες.

·        
Η δεκαετία των 30

Στο στάδιο αυτό το προσδοκώμενο είναι ότι οι άνθρωποι θέλουν να είναι κατασταλαγμένοι στη σταδιοδρομία τους, σε μία σχέση και σε έναν συγκεκριμένο τρόπο ζωής. Εκείνοι που δεν συμμορφώνονται με αυτή την προσδοκία, είτε από επιλογή είτε για άλλο λόγο, μπορεί να έχουν ένα επιπρόσθετο συναίσθημα αποτυχίας το οποίο και φέρνουν ως θέμα στην επαγγελματική συμβουλευτική. Όσοι έχουν ανταποκριθεί σε αυτή την προσδοκία είναι πιθανόν να θέλουν βοήθεια για να κάνουν σταθερά σχέδια για το μέλλον. Κάποιοι μπορεί να μη σημείωσαν πρόοδο στη σταδιοδρομία τους τόσο γρήγορα όσο θα ήθελαν και χρειάζονται βοήθεια για να κατανοήσουν τα αίτια αυτής της καθυστέρησης. Άλλοι ίσως να δυσκολεύονται στο να διαχειριστούν τις σχέσεις στη δουλειά τους και θέλουν να επανεξετάσουν τις προσωπικές τους δυνάμεις και αδυναμίες και όχι να δουν απλώς αν είναι κατάλληλοι για συγκεκριμένα επαγγέλματα.

·         Μετάβαση στη μέση ηλικία

Ίσως να πρόκειται για την πιο μπερδεμένη περίοδο της ζωής. Μπορεί να προκαλέσει μία αίσθηση σωματικής παρακμής. Με την ηλικία να αυξάνεται, με το χρόνο που απαιτείται για επανακατάρτιση, με τις οικονομικές και προσωπικές δεσμεύσεις και με τις δυσκολίες προσαρμογής σε έναν νέο τρόπο ζωής, όπως ο καθένας τις αντιλαμβάνεται, η προοπτική μιας δεύτερης ή μιας τρίτης σταδιοδρομίας μοιάζει όλο και περισσότερο δύσκολη. Παρά τα εξωτερικά σημάδια επιτυχίας, το άτομο που προσεγγίζει τον επαγγελματικό σύμβουλο είναι πιθανό να αισθάνεται ένα κενό, μία έλλειψη πληρότητας. Ίσως να συνειδητοποιήσει έντονα το χάσμα που υπάρχει ανάμεσα στις αρχικές του φιλοδοξίες και στα επιτεύγματά του. Μπορεί να επιθυμεί να κάνει κάτι «πιο αξιόλογο», να ξαναβρεί τη «ζωντάνια» τους. Για κάποιες γυναίκες αυτή μπορεί να είναι η περίοδος που, αφού μεγάλωσαν τα παιδιά τους, θέλουν να επιστρέψουν σε μία δουλειά πλήρους απασχόλησης. Είναι πιθανό να ζητήσουν από τους επαγγελματικούς συμβούλους να τις βοηθήσουν στην αποτίμηση των δυνατοτήτων τους, στην ανάκτηση της αυτοπεποίθησης και, ιδιαίτερα, στην απόκτηση βασικών δεξιοτήτων σταδιοδρομίας.

·        
Ηλικία 45 και άνω

Η απόλυση είναι πολύ συχνό φαινόμενο για τους εργαζόμενους αυτής της ηλικίας. Οι συνέπειες της εξαρτώνται από πολλούς παράγοντες, όπως αν υπάρχουν ήδη προηγούμενη εμπειρία απόλυσης, προσδοκία για επαναπρόσληψη, αίσθημα αυτοαξίας, κάποιο σχέδιο σταδιοδρομίας, υποστήριξη από κάποιον συνεργάτη ή άλλα άτομα, οικονομικές πηγές, καθώς και οικονομική βοήθεια από τον εργοδότη. Μετά τα 45, μερικοί άνθρωποι ίσως θέλουν να αποκτήσουν νέα ενδιαφέροντα ή να ανανεώσουν τα παλιά τους. Επίσης, η προοπτική να αποκτήσει κανείς ξαφνικά πολύ ελεύθερο χρόνο μπορεί να προκαλέσει φόβο ή ανησυχία σε ορισμένους ανθρώπους.

Η θεωρία των σταδίων της ζωής δεν πρέπει να λειτουργεί περιοριστικά κατηγοριοποιώντας τα άτομα καθώς τα ίδια προβλήματα (π.χ. απογοήτευση για μία επαγγελματική επιλογή) μπορεί να προκύψουν σε διαφορετικά στάδια της ζωής.

Σε μία εποχή έντονης ανασφάλειας και συνεχών αλλαγών, η επαγγελματική συμβουλευτική μπορεί να διευκολύνει το άτομο στη λήψη αποφάσεων και να το ενισχύσει στον καθορισμό και την υλοποίηση των στόχων του μέσω της πληροφόρησης και της ενδυνάμωσης για προσωπική και επαγγελματική ανάπτυξη.

Πηγή: Nathan, R., & Hill, L. (2006). Επαγγελματική Συμβουλευτική: Η Συμβουλευτική Προσέγγιση της Επαγγελματικής Επιλογής και Σταδιοδρομίας (Μτφρ-Επιμ. Σιδηροπούλου-Δημακάκου, Δ.) Αθήνα: Μεταίχμιο.